Niematerialne dziedzictwo kulturowe zespołów regionalnych Podhala, Spisza i Orawy

Zielony Jawor z KrempachChory na wondziory

Rzecz dzieje się na wsi, w domu, gdzie żyje małżeństwo, niby zgodne, ale chłop dotychczas podporządkowany kobiecie postanowił się zbuntować i nie ulegać we wszystkim swojej żonie. Powszechnie wiadomo, że kobiety zawsze mają na mężczyzn sposób, ale tym razem chłop postanowił się nie ugiąć i chce żonę przekabacić. Udając chorego nieźle bawi się z sąsiadami, podczas gdy kobiety ze wsi odprawiają nad nim czary i odczyniają uroki, myśląc, że mężczyzna jest ciężko chory. Chory na wondziory, czyli inaczej chory na humory albo w tym programie po prostu chory na złość swojej babie.

Scenariusz programu był napisany kilka lat wcześniej, bo w już 2006 roku, ale realizacji dokonano jesienią 2014 roku, kiedy to grupa osób, z których część stanowią dawni członkowie zespołu „Zielony Jawor” z Krempach, wyraziła chęć uczestnictwa w tworzeniu widowiska. Scenariusz i reżyseria Maria Wnęk.

Osoby biorące udział w nagraniu programu Chory na wondziory:
Hala – Urszula Mroszczak
Jagniyska (żona Walka) – Maria Wnęk
Walek (chory na wondziory) – Mirosław Kaczmarczyk
Kumoter – Emanuel Brzyzek
Józek (sąsiad) – Marcin Gryguś
Jasiu (sąsiad) – Paweł Pacyga
Weteryniorz – Zofia Mrawczak
Franek od Kusmiyrza (muzykant) – Franciszek Surma

Informacje o zespole

Zespół Zielony Jawor powstał w 1989 jako odpowiedź na odradzające się na Spiszu tradycje stroju ludowego i prezentowania obrzędów. Zespół intensywnie pracuje z dziećmi, młodzieżą oraz osobami dorosłymi w Wiejskim Domu Kultury w Krempachach w czterech grupach wiekowych: „Mali Toniecnici” I i II, „Jaworinki” i „Zielony Jawor”. Grupy z powodzeniem prezentują swoje tańce, stroje i zwyczaje na scenach swojego regionu, w całej Polsce i na świecie, m.in. na Słowacji, Węgrzech, Litwie, we Francji, Niemczech, Czechach, Serbii, Czarnogórze, Rumunii, Chorwacji. Repertuar taneczny zespołu jest bardzo szeroki. Przede wszystkim są to tańce spiskie, opracowane w programach choreograficznych takich jak: Gąski, Chustecki, Werbunk, Pragnom Chłopci, Jawor, Madziarski, Mamo moja, Józef obeseł, Maki, Krympasanka. Zespół ma na swoim koncie opracowania tańców słowackich, w sześciu choreografiach: Horehronie, Cesta Hore, Saris, Huzare, Helpa, Karićki. Również dwa układy choreograficzne składające się z tańców węgierskich o nazwach: Verbunk z czardaszem i Czardasz Friś. Młodsze grupy oprócz tańców spiskich wykonują także tańce tzw. charakterystyczne, inspirowane muzyką różnych narodów: hiszpańskie, węgierskie, country, rock and roll oraz muzyką filmową i taneczną. Obrzędy i zwyczaje ludowe jakie zespół prezentuje na scenie w formie widowiska to: Ogrowanie Moji, Asynterka – werbunk, Owce moje owce, Tańcuj, tańcuj, W Karcmie, Na borowki, Zimowy wiecór, Prucki, Polywacka, Wesele Krympaskie, Chory na wondziory. Zespół wielokrotnie zajmował czołowe miejsca oraz wyróżnienia podczas konkursów i przeglądów krajowych i zagranicznych. Młodzież wielokrotnie występowała w konkursach recytatorskich, gawędziarskich, instrumentalnych, śpiewaczych i tanecznych (indywidualnie i grupowo), na wydarzeniach spiskich, gminnych, powiatowych i wojewódzkich. Działalność zespołu przyczyniła się do umocnienia tożsamości regionalnej mieszkańców miejscowości Krempachy oraz odrodzenia się tradycji noszenia ludowych strojów podczas świąt kościelnych oraz ważnych wydarzeń rodzinnych.

Założycielem, kierownikiem i choreografem grupy jest Maria Wnęk.

Zielony Jawor z Krempach
Andrzej Tarnowski