Niematerialne dziedzictwo kulturowe zespołów regionalnych Podhala, Spisza i Orawy

Polaniorze z KościeliskaSianokosy w Polanach

Sianokosy w Polanach to program przedstawiający pracę na roli i przygotowanie siana dla bydła na zimę. Program rozpoczyna się sceną, w której chłopcy, kawalerzy, przychodzą rano do domu z baciarki, a ojciec budzi ich do koszenia siana. W domu mieszkają dziadkowie, rodzice, dzieci i wszyscy biorą udział w pracach gospodarskich. Dwie starsze kobiety wykonują określone czynności, jedna przygotuje dla wszystkich juzynę, a druga zajmuje się tkaniem kilimu na warsztacie. Cała rodzina wychodzi w pole, gdzie spotyka sąsiadów także idących kosić. Rozmawiają przy tym i żartują. Na początku pracy śpiewają, prosząc Boga o pogodę. Wykonywane są nuty wierchowe, przekazywane na Podhalu z pokolenia na pokolenie. Do śpiewu dołącza sąsiadka, która niesie w nosidłach – wiadrach wodę z potoka do domu, a później pomaga przy grabieniu siana. Kiedyś przy pracach w polu bardzo często sąsiedzi pomagali sobie nawzajem. Mężczyźni muszą wyklepać kosy, aby się dobrze kosiło. Gospodarze idą do swoich zajęć, a cała rodzina rozpoczyna pracę przy sianie. Ojciec z synami kosi łąkę, kobiety zaś przewracają i układają siano w kopy. Do pomocy przychodzą córki wraz z koleżankami. W czasie odpoczynku rozbrzmiewają podhalańskie nuty, które wszyscy chętnie śpiewają. Babka przynosi juzynę, czyli śniadanie, które wszyscy spożywają. Ojciec musi synom pokazywać jak kosi się siano, bo młodym nie wszystko się jeszcze udaje. Obok pracujących przechodzi kumoter i zostaje zaproszony na hołdymas, czyli zakończenie prac w polu. Po zakończonej pracy wszyscy wracają do domu. Wieczorem przychodzi muzyka, zarówno domownicy jak i sąsiedzi śpiewają, tańczą przy muzyce, ciesząc się z zakończenia sianokosów.

Informacje o zespole

W 1977 roku w Kościelisku powołany został zespół „Polaniorze” im. Stanisława Nędzy – Chotarskiego. Od początku zespół działa przy Związku Podhalan Oddział Kościelisko. „Polaniorze” to grupa folklorystyczna prezentująca góralski taniec śpiew i zwyczaje w najdawniejszej czystej postaci. Zespół zdobywał liczne nagrody, począwszy od prestiżowej „Złotej Ciupagi” na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem w 1978 roku w kategorii autentycznej, poprzez „Srebrną Ciupagę” w 2003 roku w kategorii artystycznie opracowanej oraz Nagrodę Publiczności. Otrzymywał również liczne nagrody i trofea na festiwalach zagranicznych m.in. na Słowacji, Węgrzech, we Francji, Hiszpanii, Niemczech, USA, Bułgarii i Serbii. Zespół jest laureatem nagród w konkursach i przeglądach organizowanych na Podhalu, m.in. w Bukowinie Tatrzańskiej, Czarnym Dunajcu, Zakopanem czy Kościelisku. „Polaniorzee” zachwycali publiczność wielu krajów Europy swoją żywiołowością, temperamentem, urodą tańca, kunsztem śpiewu. Urzekli też polonijne środowiska za oceanem. Zespół wielokrotnie występował przed kamerami telewizji. Na jego bogaty repertuar składają się nie tylko góralskie tańce i śpiewki, ale również opracowania sceniczne w widowiskowej formie, przedstawiające zwyczaje i obyczaje związane z kulturą pasterską. Grupa prezentuje programy takie jak: Polaniarski Osod, Sianokosy w Polanach, zwyczaje związane z góralskim weselem, tradycyjnymi zajęciami górali, obrzędowością doroczną. Zespół prowadzony był od 1978 do 1984 roku, a później reaktywowany w 1997 roku i od tamtej pory działa nieprzerwanie do dziś. Młodzież z Kościeliska poznaje w nim tajniki śpiewu i tańca, a także wymogi scenicznych prezentacji. Zespół „Polaniorze” był trzykrotnie gospodarzem Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem w latach: 1998, 1999, 2004. Ma na swoim koncie również nagranie płyty CD pt. „Polaniorze”.

Kierownikami zespołu są Maria i Stanisław Krupowie.

Polaniorze z Kościeliska
Helena Musiała